Türkiye’de geçmişten günümüze tarih dergileri

Bugün kimi zaman sararmış bir fasikül yada eski bir cilt içinde, bir sahafta yada kütüphanemizde kıymetli yerini muhafaza eden bu mecmualar, hem içerdikleri data hem de dönemlerinin anlayış ve ruhunu yansıtan bölümleriyle müracaat deposu olmayı sürdürüyor. Resimli Tarih Mecmuası‘ndan bir fotoğraf, 1950’lerde mola verdiğimiz bir süre yolculuğuna çıkarıyor; Yaşam Tarih‘ten bir yazı, devrin meşhur tarihçilerinden bir ses veriyor; Tarih ve Cemiyet‘da ilk kez gösterilen bir belgeyle, Popüler Tarih‘ten heyecanlı bir makaleyle seyahat sürüyor. Birçok tarih dergisi, ömrü ne olursa olsun, zamanda iz bırakmış, iz bırakanlara tanıklık etmiş, hayata tarih düşmüş. Türkiye’de süreli tarih yayıncılığı, Tarih-i Osmani Ercümeni Mecmuası‘yla başlıyor (Nisan 1910 – Mayıs 1931). Ali Emiri Efendi’nin 1918’de çıkardığı Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası ise dört yıl yayımlanmış.

Arada uzun bir boşluk var. Latin harfleriyle hazırlanan ilk tarih dergisi Tarihten Sesler, Cumhuriyet’in ilanından 20 yıl sonrasında çıkıyor. Oldukça yazarlı olması özelliği ile, tarih dergiciliği anlayışında bir ilk olan Tarihten Sesler, geniş okur kitlesine ulaşıyor. 1950’ler, tarih dergilerinin altın çağı… Tarih Dünyası, Tarih Orduya Sesleniyor ve Tarih Sesleniyor, Resimli Tarih Mecmuası, Tarih Hazinesi bu yıllarda piyasaya çıkıyor. Sonrasında sırasıyla Tarih Aynası, Yeni Tarih Dünyası, Dün ve Bugün, Tarih-Coğrafya Dünyası, Yakın Tarihimiz, Tarih Konuşuyor, Tarihin Sesi, Tarih Dünyası, Tarihçi.

1956’da haftalık çıkan, 1965 Şubat’ında aylık yayımlanmaya başlamış olan Hayat Tarih Mecmuası ise, gelmiş geçmiş tüm dergiler içinde hâlâ aşılmamış bir tepe noktasını oluşturuyor. Şevket Rado’nun sahibi olduğu, Yılmaz Öztuna yönetimindeki mecmua, hem orjinal mevzuları hem görsel araç-gereç ve baskısı hem de döneminde 100 bini aşan satışıyla bir ilk. 1978’e kadar piyasaya çıkan dergide meşhur imzaların yazdığı mevzular, ciddi arşiv malzemesi oluşturuyor.

1984’te Mete Tunçay’ın girişimleriyle piyasaya çıkan Tarih ve Toplum, bugün Tarih ve Cemiyet-Yeni Yaklaşımlar adıyla gösterim hayatına devam ediyor. 1994’te çıkmaya başlamış olan Toplumsal Tarih de, Tarih Vakfı tarafınca aylık olarak yayımlanıyor. Gene 1937’den bu yana dört ayda bir piyasaya çıkan, Türk Tarih Kurumu’nun Belleten dergisini de, Türkiye’nin en uzun soluklu tarih dergisi olarak anmak gerekir.

Yıllarboyu Tarih Dergisi 1978 ve 1985 yılları aralığında aylık yayımlanmış resimli popüler yakın tarih dergisidir. Türk Dünyası Tarih dergisi Ocak 1987’den beri yayında.

Albüm Dergisi Şubat 1998 ve Haziran 1998 tarihleri içinde yayımlanmış aylık görsel kültür ve tarih dergisidir. Mecmua 5 sayı çıktıktan sonrasında kapanmıştır.

2000-2007 arası piyasaya çıkan Popüler Tarih ise, editörü Lütfü Tınç’ın kişisel gayretiyle, popüler tarih dergiciliğinde mühim bir başarı yakalamıştı.

Şubat 2009’da ilk sayısı gösterilen NTV Tarih dergisi ise, Doğuş Yayıncılık Grubu’nun kaliteli gösterim anlayışı ile popüler tarih dergilerinin en yenisi olarak yerini aldı.

Yararlanılan kaynaklar: NTV Tarih dergisi Şubat 2009, Sayı: 1 – Türkiye’de geçmişten günümüze tarih dergileri maddesi

Türkçe Vikipedi’nin ilgili maddeleri